از نفت خام تا سوخت خودروها

بنزین یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های نفتی و اصلی‌ترین سوخت مورد استفاده در خودروهای بنزینی در ایران می باشد. با توجه به موقعیت ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان، فرآیند تولید بنزین را در داخل کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله با مراحل تولید بنزین در پالایشگاه‌های ایران، از استخراج نفت خام تا پالایش و انتقال به جایگاه‌های سوخت، آشنا می‌شویم.

🔷 ماده اولیه تولید بنزین: نفت خام

نفت خام، ماده اولیه اصلی برای تولید بنزین می باشد که از منابع زیرزمینی استخراج می‌شود. این ماده شامل مخلوطی از هیدروکربن‌هاست که به‌صورت طبیعی در لایه‌های زمین یافت می‌شود. مهم‌ترین حوزه‌های فعالان نفتی ایران عبارت‌اند از:

• اهواز
• مسجدسلیمان
• گچساران
• آغاجاری
• مارون
• آزادگان

🔧 مراحل تولید بنزین در پالایشگاه‌های ایران

1. تفکیک نفت خام (Distillation)

در اولین مرحله پالایش، نفت خام وارد برج تقطیر اتمسفریک می‌شود:

• نفت خام تا دمای ۳۵۰ تا ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد گرم می‌شود.
• در برج تقطیر، اجزای مختلف نفت مانند گاز، نفت سفید، گازوئیل و نفت سنگین جدا می‌شوند.
• یکی از محصولات میانی، نفتا (Naphtha) است که ماده پایه برای تولید بنزین محسوب می‌شود.

2. ریفورمینگ کاتالیزوری (Catalytic Reforming)

نفت های حاصل از تقطیر دارای عدد اکتان پایین است. برای ارتقاء کیفیت آن:

• وارد واحد ریفورمینگ می‌شود.
• با استفاده از دما، فشار و کاتالیست، ساختار مولکولی هیدروکربن‌ها تغییر می‌کند.
• نتیجه این فرآیند، تولید بنزین ریفورم‌شده با عدد اکتان بالا است.

3. کراکینگ حرارتی و کاتالیزوری (Cracking)

برای افزایش حجم تولید بنزین:

• از واحد کراکینگ استفاده می‌شود.
• مولکول‌های بزرگ‌تر مانند نفت گاز یا نفت سنگین شکسته می‌شوند.
• محصولات حاصل شامل پروپان، بوتان و بنزین هستند.
• این مرحله به افزایش راندمان پالایشگاه‌ها کمک می‌کند.

4. آلکیلاسیون (Alkylation)

در این مرحله:

• ایزوبوتان با اولفین‌ها (مانند بوتن یا پروپن) ترکیب می‌شود.
• واکنش در حضور کاتالیزور اسیدی انجام می‌گیرد.
• نتیجه، تولید سوختی با عدد اکتان بالا است که به بنزین نهایی افزوده می‌شود.

5. تثبیت و افزودن مکمل‌ها

بنزین تولیدشده از واحدهای مختلف ترکیب می‌شود و مواد افزودنی به آن اضافه می‌گردد:

• ضدخوردگی (Corrosion Inhibitors)
• افزایش‌دهنده عدد اکتان
• افزودنی‌های ضدیخ‌زدگی و ضد زنگ

این ترکیبات نهایی، کیفیت سوخت را افزایش داده و عملکرد موتور را بهبود می‌بخشند.

✅ جمع‌بندی

فرآیند تولید بنزین در ایران، ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته پالایشگاهی و استفاده بهینه از منابع نفتی داخلی استمی باشد که از استخراج نفت خام گرفته تا پالایش، کراکینگ، ریفورمینگ و افزودن مکمل‌ها، هر مرحله نقش مهمی در تولید سوختی با کیفیت بالا دارد که در جایگاه‌های سوخت سراسر کشور عرضه می‌شود. در مصرف بنزین باید صرفه جوری کرد.